Από παλαιότερες εποχές, οι άνθρωποι έθεταν τους στόχους της νέας χρονιάς με την ελπίδα να βελτιώσουν τη ζωή τους το επόμενο έτος. Κάθε χρόνο υπολογίζεται πως μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου περίπου, το 80% των νέων στόχων έχουν εγκαταλειφθεί. Οι πρωτοχρονιάτικες αποφάσεις αφήνονται στην άκρη για πολλούς λόγους και ένας από τους πιο διαδεδομένους είναι το αυτοσαμποτάζ.
Μια συμπεριφορά που επιδεικνύει χρόνιο αυτοσαμποτάζ μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα στην προσωπική και επαγγελματική μας ζωή.
Το αυτοσαμποτάζ είναι πιο διαδεδομένο από ό,τι αντιλαμβανόμαστε. Όλοι οι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής του έχουν σαμποτάρει τους ίδιους τους εαυτούς τους.
Τι είναι το αυτοσαμποτάζ και πώς υπονομεύει την προσωπική μας ανάπτυξη;
Αυτοσαμποτάζ: Ψυχολογικός Ορισμός
Το αυτοσαμποτάζ συμβαίνει όταν καταστρέφουμε τον εαυτό μας σωματικά, διανοητικά ή συναισθηματικά ή παρεμποδίζουμε σκόπιμα την επιτυχία και την ευημερία μας υπονομεύοντας τους προσωπικούς μας στόχους και αξίες (Brenner, 2019). Είναι “ύπουλο, βαθύ και καθολικό” και πηγάζει από αρνητικές νοοτροπίες (Berg, 2015).
Το αυτοσαμποτάζ, γνωστό και ως δυσλειτουργία της συμπεριφοράς, μπορεί να είναι συνειδητό ή ασυνείδητο, ανάλογα με το επίπεδο επίγνωσης. Ένα παράδειγμα συνειδητού αυτοσαμποτάζ είναι η απόφαση να φάτε απ ’έξω, παρά τον στόχο που έχετε θέσει να τρώτε πιο υγιεινά. Το ασυνείδητο αυτοσαμποτάζ συμβαίνει όταν ένας προσωπικός στόχος ή μια προσωπική αξία έχει υπονομευθεί, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί από το άτομο.
Κάποιος με φόβο αποτυχίας μπορεί να περιμένει μέχρι την τελευταία στιγμή για να εργαστεί σε ένα σημαντικό project, αποφεύγοντας ασυνείδητα την προοπτική της εξέλιξης (Wignall, 2020).
Μια άλλη διάσταση του αυτοσαμποτάζ είναι η γνωστική ασυμφωνία. Η γνωστική ασυμφωνία είναι η εσωτερική ανισορροπία ή δυσφορία που βιώνεται όταν τα λόγια ή οι πράξεις δεν ευθυγραμμίζονται με τις πεποιθήσεις και τις αξίες. Όταν συμβαίνει αυτό, ενεργούμε για να απαλύνουμε τη δυσφορία αλλάζοντας τα λόγια ή τις συμπεριφορές μας ή αναδιαμορφώνοντας τους στόχους και τις αξίες μας.
Φαίνεται απίθανο ότι κάποιος θα σαμποτάριζε σκόπιμα τον εαυτό του, όμως το κάνει, και οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ άσχημες. Το χρόνιο αυτοσαμποτάζ μας εξαντλεί εσωτερικά αφαιρώντας τα κίνητρα μας και μας αφήνει λυπημένους, αγχωμένους και με κατεστραμμένη αυτοεκτίμηση.
Συμπεριφορές αυτοσαμποτάζ
Οι άνθρωποι σαμποτάρουν τον εαυτό τους αφήνοντας τις αρνητικές σκέψεις να ξεφύγουν από τον έλεγχο, και αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου (Berg, 2015).
Το αυτοσαμποτάζ έχει τις ρίζες του σε αντιπαραγωγικές νοοτροπίες, όπως η αρνητικότητα, η αποδιοργάνωση, η αναποφασιστικότητα και η αρνητική αυτοκριτική. Η τελειομανία και το σύνδρομο του απατεώνα είναι επίσης μορφές αυτοσαμποτάζ. Μια ύπουλη και πανταχού παρούσα μορφή αυτοσαμποτάζ είναι οι ανούσιοι περισπασμοί που απαγορεύουν την επίτευξη των στόχων.
Ορισμένοι ανούσιοι περισπασμοί περιλαμβάνουν την ακατάσχετη παρακολούθηση τηλεόρασης, την περιήγηση στο διαδίκτυο, την περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την εμμονή στα βιντεοπαιχνίδια και τις αγορές μέσω διαδικτύου.
Εκτός από τις αντιπαραγωγικές νοοτροπίες, εμπλεκόμαστε σε αντιπαραγωγικές ή καταστροφικές συμπεριφορές. Ορισμένες κοινές συμπεριφορές περιλαμβάνουν την υπερκατανάλωση τροφής, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών, το κάπνισμα, τον τζόγο, τον αυτοτραυματισμό και την υπερκατανάλωση χρημάτων.
Τέτοιες συμπεριφορές μας κρατούν κολλημένους σε αρνητικούς και αυτοκαταστροφικούς κύκλους. Οι συνήθεις συμπεριφορές αποφυγής περιλαμβάνουν την αναβλητικότητα, τη χρόνια αργοπορία, την εγκατάλειψη όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και την έλλειψη κινήτρου.
Παρόλο που οι ορθολογικοί φόβοι είναι απαραίτητοι για την ασφάλεια μας. Ωστόσο, όταν οι φόβοι γίνονται ανισόρροποι, μας εμποδίζουν από την πρόοδο στην καριέρα και την προσωπική ζωή. Ορισμένοι συνηθισμένοι μη θεμελιωμένοι φόβοι περιλαμβάνουν το φόβο της δέσμευσης, του αγνώστου, της αλλαγής, της αποτυχίας και της απώλειας του ελέγχου.
Γιατί αυτοσαμποτάρουμε; 5 πιθανές αιτίες
Κανείς δεν αποφασίζει σκόπιμα να αυτοσαμποτάρει, παρά τον πειρασμό του κέικ σοκολάτας ενώ βρίσκεται σε δίαιτα. Γιατί λοιπόν μερικές φορές εκτελούμε χρόνια αυτές τις καταστροφικές συμπεριφορές;
- Σύγκρουση προσέγγισης-αποφυγής
Η Dr. Judy Ho, συγγραφέας του βιβλίου Stop Self-Sabotage (2019), περιγράφει το αυτοσαμποτάζ ως μια βιολογική αντίδραση, κάποτε απαραίτητη για την επιβίωση. Χρησιμοποιεί τη σύγκρουση προσέγγισης-αποφυγής του Kurt Lewin για να εξηγήσει τους στόχους που έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές πτυχές, δημιουργώντας ανταγωνιστικές δυνάμεις.
Η δυναμική της προσέγγισης ξεκινά με τον καθορισμό στόχων, ο οποίος απελευθερώνει ντοπαμίνη. Η δυναμική αποφυγής ξεκινά με την αποφυγή μιας απειλής, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών και ψυχολογικών απειλών ή των αντιληπτών απειλών, όπως η αλλαγή. Το αυτοσαμποτάζ εμφανίζεται όταν η επιθυμία να μειωθούν οι απειλές υπερβαίνει την ορμή για την επίτευξη των στόχων (Ho, 2019).
- Παιδική ηλικία και αυτοσαμποτάζ
Οι αυτοσαμποταριστικές συμπεριφορές μπορεί να προέρχονται από παιδικά πρότυπα και μοτίβα, συμπεριλαμβανομένου ενός γονέα που δεν είχε αυτοπεποίθηση για να πετύχει. Ο γονέας που προειδοποιεί συνεχώς ένα παιδί να προσέχει στην παιδική χαρά μπορεί να προκαλέσει στο παιδί να εσωτερικεύσει τον κόσμο ως ανασφαλή και ως εξερεύνηση που πρέπει να αποφεύγεται.
- Απόρριψη ή παραμέληση
Η απόρριψη ή η παραμέληση από έναν γονέα μπορεί να προκαλέσει χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα αρνητικά ζητήματα. Αυτό μπορεί να μας αναγκάσει να σαμποτάρουμε τις προσωπικές σχέσεις σε μια προσπάθεια να αποφύγουμε περαιτέρω την απόρριψη.
- Προσαρμοστικές έως δυσπροσάρμοστές συμπεριφορές
Υιοθετούμε συμπεριφορές που αρχικά θεωρούνται προσαρμοστικές για να επιβιώσουμε από τις προκλήσεις- ωστόσο, οι συμπεριφορές μπορεί να γίνουν δυσπροσάρμοστές όταν συνεχίζονται πολύ καιρό μετά το πέρας της πρόκλησης.
- Τραύμα
Ένα παιδί που βιώνει κακοποίηση από οποιοδήποτε πρόσωπο, ιδιαίτερα από ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης, μπορεί να βλέπει τον κόσμο ως ανασφαλή και να θεωρεί τον εαυτό του ως ανάξιο καλών πραγμάτων στη ζωή, οδηγώντας σε αυτοσαμποτάζ.
Η σύνδεσή του με το φόβο της αποτυχίας και το φόβο της επιτυχίας
Εξετάζοντας το αυτοσαμποτάζ είναι σύνηθες οι ανασφάλειες και οι περιοριστικές πεποιθήσεις να έρχονται στην επιφάνεια όταν πλησιάζουμε κάτι που πραγματικά επιθυμούμε.
Η ανασφάλεια προέρχεται από τον εσωτερικό κριτή που μας λέει ότι δεν μπορούμε να φέρουμε εις πέρας ένα συγκεκριμένο έργο ή ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί (Jacobsen, 2016).
Αυτά τα κατάλοιπα του παρελθόντος εξαντλούν την αυτοπεποίθησή μας και μας οδηγούν στο να δημιουργήσουμε δυσλειτουργικές συνήθειες που χρησιμεύουν για να μας προστατεύσουν από τον πόνο της αποτυχίας. Το σαμποτάζ προστατεύει επίσης τον εσωτερικό μας εαυτό που φοβάται κρυφά να γίνει ισχυρός- η δύναμη θα αλλάξει τον κόσμο όπως τον ξέρουμε και, ως εκ τούτου, αποτελεί απειλή (Rippo, 2016).
Αν το αυτοσαμποτάζ είναι επιζήμιο, γιατί το επαναλαμβάνουμε; Με απλά λόγια, ό,τι επιβραβεύεται επαναλαμβάνεται. Το σαμποτάζ καλύπτει μια ανάγκη ή ένα κενό κάποιου είδους. Για να σταματήσουμε τον κύκλο της καταστροφικής συμπεριφοράς, πρέπει να ανακαλύψουμε το κενό και να μάθουμε νέες συμπεριφορές.
Δύο εξέχουσες περιοχές στις οποίες μπορεί να αποκαλυφθεί το αυτοσαμποτάζ είναι οι σχέσεις και ο χώρος εργασίας.
Αυτοσαμποτάζ στις σχέσεις
Οι λόγοι για το σαμποτάζ στις σχέσεις είναι πολύπλοκοι, αλλά η κατανόηση της προέλευσης του σαμποτάζ είναι το κλειδί για την αλλαγή.
Το σαμποτάζ στις σχέσεις εμφανίζεται με διάφορες μορφές, όπως η επιλογή συντρόφων που είναι ασύμβατοι, η πρόκληση καυγάδων και η άρνηση πλήρους δέσμευσης στις σχέσεις.
Άλλα σημάδια περιλαμβάνουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες, χρόνια δυσπιστία, αποσιώπηση του εαυτού και απώλεια του εαυτού σας στη σχέση.
Η Mary Retta (2020) προσθέτει τις ακόλουθες συμπεριφορές ως άλλα παραδείγματα σημείων σαμποτάζ της σχέσης:
- Αγνόηση των αρνητικών συναισθημάτων
- Κριτική στον σύντροφό σας
- Κρατώντας μνησικακία
- Κατεύθυνση της ενέργειας σε πράγματα εκτός της σχέσης
- Εστίαση στα ελαττώματα του συντρόφου σας
Αυτοσαμποτάζ στην εργασία
Το σαμποτάζ στην καριέρα περιλαμβάνει:
- Αποδιοργάνωση
- Αναποφασιστικότητα
- Τελειομανία
- Αναβλητικότητα
Το αυτοσαμποτάζ της καριέρας σας περιλαμβάνει ενέργειες που σας εμποδίζουν να επιτύχετε τους στόχους της καριέρας σας. Ο φόβος της αποτυχίας ή το άγχος για την αβεβαιότητα μπορεί να σας παγιδεύσει στη ζώνη άνεσής σας και να σας εμποδίσει να προχωρήσετε παρά την επιθυμία σας να το κάνετε. Αυτό οδηγεί σε δυστυχία στην εργασία που επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία και την ευημερία σας. Μπορεί επίσης να οδηγήσει κάποιον να αλλάζει συχνά δουλειά.
Πώς να νικήσεις το αυτοσαμποτάζ
Το αυτοσαμποτάζ δεν είναι ένα ελάττωμα του χαρακτήρα- Πρόκειται για ένα σύνολο συμπεριφορών, που συνήθως προκύπτουν από αρνητικές πεποιθήσεις βασιζόμενες στον φόβο οι οποίες σας εμποδίζουν να πετύχετε τους στόχους σας σε έναν ή περισσότερους τομείς.
Μπορείτε να νικήσετε το αυτοσαμποτάζ παρακολουθώντας τις συμπεριφορές, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις για τον εαυτό σας και αμφισβητώντας τα όταν στέκονται ανάμεσα σε εσάς και τους στόχους σας. Μόλις καταλάβετε τι κρύβεται πίσω από το αυτοσαμποτάζ, μπορείτε να αναπτύξετε νέες θετικές, συμπεριφορές.
